Większość ludzi nie odróżnia kultury wysokiej od popularnej, służącej rozrywce. Większość także nie potrafi połączyć aktualnych zjawisk z tymi, które je zapoczątkowały w przeszłości. W rozmowach z cyklu Kwadratura Kultury wszystko to łączymy. Poruszamy problemy dotyczące bieżących wydarzeń, lokując je na historycznym tle; mieszamy tematy wzniosłe z przyziemnymi; sprawy ducha z materialnymi konkretami.

- Komuniści uciszyli księdza Jerzego Popiełuszkę, odebrali mu głos, ale on żyje. Wciąż ma nam coś do powiedzenia, trzeba przypominać tę postać - mówiła w Polskim Radiu 24 Ewa Czaczkowska, współautorka książki "Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Wiara, nadzieja, miłość".    

Kwadratura kultury

Ewa Czaczkowska: ksiądz Jerzy Popiełuszko wciąż ma nam coś do powiedzenia

Nieczęsto zdarza się obserwować moment ustrojowo-gospodarczego przełomu, który nie miał w historii precedensu. Tak zdarzyło się w Polsce 35 lat temu i nawet tym, którzy byli świadomymi świadkami tamtych procesów, zaczynają zapominać, jak one się uzewnętrzniały. Gościem Moniki Małkowskiej był Grzegorz Sieczkowski, historyk, publicysta, autor książek i programów telewizyjnych, znawca PRL.

Transformacje PRL

Mistrz podglądania. Urodził się 6 kwietnia 1915 roku, a więc 99 lat temu. W swych spektaklach nie bał się dotykać niewygodnych tematów, niejako uważanych za tabu - narodowe bądź rodzinne. Potrafił je jednak tak przetworzyć, że wydawały się uniwersalnym doświadczeniem.

Odkrywanie zakazanych motywów. Twórczość Tadeusza Kantora

Zapraszamy słuchaczy do pałacu Na Wodzie, a ściślej mówiąc – na otoczoną stawem sztuczną wyspę, gdzie ostatni król Polski kazał wybudować letnią rezydencję. Była tak piękna, jak jego marzenie o idealnym państwie, nowoczesnym i suwerennym. Niestety, te marzenia nie ziściły się, jednak pozostał po nich widomy ślad w postaci Królewskich Łazienek. A Stanisław August Poniatowski zmarł w 1798 roku, nigdy nie zobaczywszy końcowego efektu prac prowadzonych w Łazienkach.

"Kwadratura kultury". Pałac Na Wodzie

40-dniowy Wielki Post ma się ku końcowi, więc z tym większą niecierpliwością wyczekujemy kresu tego czasu pokuty, obmyślamy i szykujemy potrawy, które pojawią się na Wielkanocnym stole. O daenych tradycjach kulinarnych Monika Małkowska rozmawiała z dr. Bogdanem Gałązką, szefem kuchni, znawcą dawnych obyczajów kulinarnych, rekonstruktorem niegdysiejszych potraw. 

"Kwadratura kultury". Różne smaki postu

Był czas, kiedy polska grafika święciła triumfy na świecie. Do najważniejszych postaci, wyłamujących się z graficznej tradycji, należał Ryszard Gieryszewski. Nie zależało mu na apanażach, pozostawał w cieniu. Zmarł w październiku 2021, w wieku 75 lat. Gościem Polskiego Radia  24 był Wiktor Komorowski, historyk sztuki.

Ryszard Gieryszewski - "Epitafium"

Oto "nowy" zabytek w Piasecznie. Ten pałacyk przez lata stał niezamieszkały, ukryty w wśród drzew miejskiego parku. Aż do momentu, kiedy grupa dociekliwych fanów Piaseczna (miasta należącego do aglomeracji warszawskiej) odkryła jego zabytkową wartość. Prowadzone od kilku lat prace konserwatorskie pozwoliły zrekonstruować losy budynku. O historii "Poniatówki" mówili w Polskim Radiu 24 dr Elżbieta Bogaczewicz-Biernacka, główny konserwator Muzeum w Nieborowie i Arkadii i Daniel Putkiewicz, burmistrz Piaseczna.

"Poniatówka" - ślady niezwykłej historii 

Jego nazwisko funkcjonuje w kilku wersjach: Kunze, Kuntz, Konicz. Choć urodził się w Zielonej Górze w 1727 roku, najlepiej znany jest we Włoszech, gdzie nazywano go po prostu imieniem Taddeo i krajem, z którym się identyfikował - Polacco. Gościem Kwadratury Kultury była Agnieszka Bender, historyk sztuki, wykładowca KUL.

Taddeo Polacco - mistrz rokoko

W ciągu minionych trzech dekad Polska nadrobiła gospodarczo długoletnie opóźnienia, ale poprawa bytu nie przełożyła się na dobrostan obywateli. Ciągle czujemy "gorszość" wobec świata zachodniego. 

Polacy w UE. Czy wciąż pokutuje w nas poczucie niższości?

Tytuł "Kompleks polski" - nosiła książka Tadeusza Konwickiego, wydana po raz pierwszy w 1977 roku w tzw. drugim obiegu. Tytuł książki dra Tomasza Luterka nawiązuje do tamtej pozycji. "Polski kompleks Zachodu" jest próbą analizy historycznych przyczyn, z powodu których tak bardzo ulegliśmy zauroczeniu wszystkim, co za czasów PRL-u było niedostępnym nam dobrem materialnym, swobodą obywatelską, demokratycznymi wartościami.

"Polski kompleks Zachodu" czyli do której cywilizacji należy Polska?

Mrozy, śniegi, brak komunikacji, żałosne zaopatrzenie…Coraz mniej ludzi pamięta, jak było w okresie "zimy stulecia", czyli w 1979 roku. Ale, choć to było ekstremalne doświadczenie, co roku była zima. I o mroźna. Jak obywatele PRL-u radzili sobie z niskimi temperaturami i innymi dolegliwościami, jakie przynosił ten sezon? Gościem Moniki Małkowskiej był Grzegorz Sieczkowski, historyk, publicysta, znawca PRL-u, autor książek, w tym "Zima stulecia".

"Kwadratura kultury". Kiedyś to były zimy..

60 lat temu na ekrany kin w Europie Zachodniej wszedł film Jean-Luca Godarda "Pogarda", którego scenariusz opierał się na powieści Alberto Moravii. Po tym samym tytułem w 2019 roku ukazała się książka Piotra Niemczyka, analityka przestępczości i eksperta w dziedzinie walki z terroryzmem. <br>

Czym jest i skąd bierze się pogarda?

W jaki sposób jest przechowywany nasze zabytki "niemuzealne" - jak dorobek audiowizualny, dźwięki czy fotografie amatorskie, dalekie od artystycznych? Gdzie można się z tą pozaartystyczną schedą zapoznać? 

16 milionów zdjęć w jednym pudełku

Świętowaliśmy Nowy Rok, ale kiedy ten nowy cykl naprawdę się zaczyna? I który mamy kolejny rok? W różnych kulturach odliczanie prowadzone jest w odmienny sposób. Czy znajdziemy jakikolwiek wspólny mianownik?

Dlaczego obchodzimy Nowy Rok?

W obiegowym pojęciu słowo "prawda" funkcjonuje niejako w oderwaniu od wszelkich wartości metafizycznych. Miewa jedynie wymiar prawny. Jednak zręczne oszustwo uzyskało "wartość" także w sądownictwie.

Czym jest prawda? 

Za najwcześniejsze malarskie przedstawienie sceny Zwiastowania uchodzi malowidło ścienne w Dura Europos w Syrii z lat 232 - 256. Od tamtego czasu tysiące artystów usiłowało zwizualizować moment pojawienia się anioła przed obliczem Maryi. Jakie emocje malowały się na Jej twarzy, kiedy dowiadywała się, co Ją czeka za dziewięć miesięcy? Jaką przybrała pozę? A jak wyglądał posłaniec niebios?

Emocje zwiastowania

Nie wszystkich cieszą nadchodzące święta Bożego Narodzenia. Ale nawet ci, którym wesoło, bardziej radują się prezentami i biesiadowaniem, niż szczególną atmosferą, która im umyka.

Święta na widelcu. Czy i jak obchodzimy Boże Narodzenie?

"Maski czasu" to tytuł wystawy poświęconej Arturowi Nacht-Samborskiemu w łódzkim Muzeum Sztuki – jednej z kilku równolegle udostępnionych publiczności. Stanowi też pretekst do rozmowy na temat tego, co dzieje się w tej placówce, od 2022 roku pod dyrekcją Andrzeja Biernackiego.

"Maski czasu" w łódzkim Muzeum Sztuki 

W słynnej scenie z filmu Andrzeja Wajdy "Człowiek z marmuru" (1977) podczas bicia kolejnego rekordu w wydajności pracy na budowie koledzy podkładają Mateuszowi Birkutowi rozgrzaną cegłę. To przykład niechęci, jaką "zwykli robotnicy" darzyli przodowników pracy. Gościem Moniki Małkowskiej był Grzegorz Sieczkowski, historyk, publicysta, autor programów w TVP Historia, autor książek.

"Kwadratura kultury". 400 procent normy, czyli przodownicy pracy w czasach PRL

Wybór baśni braci Grimm zawiera oryginalne wersje powszechnie znanych tekstów oraz w ogóle nieprzekładane do tej pory na polski opowieści, które autorzy zbioru wycofali z późniejszych wydań. O nowym wydaniu baśni Monika Małkowska rozmawiała z redaktorem Maciejem Byliniakiem (Wydawnictwo Dwie Siostry).

"Żyli długo i szczęśliwie, póki nie umarli" - nowa odsłona baśni braci Grimm

Falauke (pseudonim Katarzyny Czarnej) debiutuje na komiksowym polu albumem opartym na doświadczeniu własnym i obserwacjach barów, jadłodajni oraz fast foodów, wesel i rautów. 

"Czy wszystko smakuje?". Komiksowy debiut Katarzyny Czarnej

Niezwykle rzadko spotykane prace mistrza Jacka Malczewskiego znajdują się na wystawie "Malczewski. Wizja Ezechiela" w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Historyk sztuki dr Piotr Kopszak mówi w Polskim Radiu 24 o okolicznościach powstania cyklu oraz o jego znaczeniu w kontekście historiozofii Malczewskiego. <br>

"Wizja Ezechiela". Wystawa dzieł Jacka Malczewskiego w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej

Ta historia zaczyna się w 1959 roku. 24-letni absolwent tokijskiej Akademii Sztuk Pięknych postanowił kontynuować studia w Europie, lecz zamiast znanych centrów kultury wybrał "egzotyczną" Polskę, kraj z żelazną kurtyną. Koji Kamoji, potomek arystokratycznego rodu z dużymi tradycjami popłynął statkiem do Gdyni i… osiadł na stałe w Warszawie.

Koji Kamoji i jego twórczość 

Czy obecną modę i obsesję ekologiczną można porównać do przeszłości w PRL-u? Wtedy każda rzecz i obiekt były wykorzystywane "do końca", co w praktyce oznaczało.. "zero waste", czyli współczesne hasło ekologów.

"Kwadratura kultury". Ekologia czasów PRL

Odd Nerdrum jest jednym z najlepszych malarzy norweskich od czasów Edwarda Muncha. Wydarzeniem, które go ukształtowało, było zobaczenie obrazu Rembrandta Sprzysiężenie Claudiusa Civilisa w Narodowym Muzeum Sztuk Pięknych w Sztokholmie. Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski zaprasza na wystawę norweskiego twórcy Odda Nerdruma "Malarz Północy". 

"Malarz Północy" Odd Nerdrum w Centrum Sztuki Współczesnej 

Nowy rok akademicki skłania do zajęcia się problemem, z którego jeszcze mało kto zdaje sobie sprawę. Jak Sztuczna Inteligencja zmieni podejście do praw autorskich? 

Egzamin dla sztucznej inteligencji 

Mniej więcej dwie dekady temu artyści chińscy zaczęli odnosić niespodziewane sukcesy w technikach, które były obce tej kulturze: monumentalnym malarstwie olejnym, performance’ach, wideo i innych nowych mediach. Ich światowe sukcesy przełożyły się na komercyjny sukces. Niestety, krótkotrwały. Dziś najbardziej znani są… chińscy twórcy-dysydenci. Gościem Polskiego Radia 24 był Krzysztof Darewicz, sinolog, publicysta, znawca kuchni i kultury chińskiej.

"Kwadratura kultury". Podzwonne dla chińskiej euforii  

Kuchnię chińską uważa się za "matkę" dla wielu innych narodowych azjatyckich kuchni. Oczywiście, ze względu na wielki obszar Państwa Środka, ma wiele odmian o wyraźnych cechach. Ogólna zasada brzmi: wszystko, co się rusza, nadaje się do spożycia i nic nie może się zmarnować. Gościem Polskiego Radia 24 był Krzysztof Darewicz, sinolog, publicysta, wieloletni korespondent z Chin i Korei, mistrz kuchni chińskiej, edukator kulinarny.

"Kwadratura kultury". Kuchnia chińska - głębia tradycji 

Ukazała się właśnie kolejna książka-komiks Macieja Sieńczyka "Spotkanie po latach". Jak zwykle u tego autora, narracja budowana jest szkatułkowo, ale każda opowieść skręca w nieoczekiwanym kierunku.

"Spotkanie po latach". Nowa powieść graficzna Macieja Sieńczyka

Od dawna mieszczuchy spędzali wakacje na łonie przyrody. Jednak w związku z tym, że wszystkich było stać na wyjazdy do kurortów, to znalezione inne rozwiązania: skrawek przyrody wygospodarowany w mieście - działki pracownicze.